Organizacja europejskich rolników i spółdzielców Copa Cogeca przedstawia niedawni w Brukseli swój plan działania dotyczący eurowyborów. Konkrety zostały spisane w manifeście, który został opracowany na podstawie wniosków wyciągniętych z lat pracy 2019–2024. W ten sposób rolnicy chcą zwrócić uwagę na przywrócenie strategicznego myślenia w UE o rolnictwie.

Poniżej publikujemy w całości manifest Copa Cogeca w którym napisano, że rolnictwo jest kluczowym sektorem dla przyszłości Europy.

– Z powodu swojego strategicznego znaczenia rolnictwo od początku było w centrum europejskiego projektu. Jest ono jednym z najważniejszych filarów unijnej gospodarki, stanowiąc wsparcie i dostarczając „surowców” dla wielu podmiotów i sektorów oraz zapewniając samowystarczalność UE w zakresie żywności. Nigdy nie wolno o zapominać o tej strategicznej roli, zwłaszcza w kontekście najbliższych lat, kiedy przed całym sektorem unijnego rolnictwa pojawiać się będzie coraz więcej wyzwań – czytamy w nim.

Europejska społeczność rolnicza to Europejczycy z przekonania. Rolnicze protesty, które mogliśmy obserwować w ostatnich miesiącach pokazują, że rolnictwo musi znów być w centrum europejskiej debaty, że na nowo należy ustawić jej rolniczy kompas. W związku z tym strategiczny dialog zainicjowany przez obecną Przewodniczącą Komisji Europejskiej jest krokiem w dobrym kierunku, który należy utrzymać w kadencji 2024-2029.

Rolnicy, leśnicy i zrzeszające ich spółdzielnie aktywnie angażują się w przeprowadzenie niezbędnej transformacji dla klimatu i bioróżnorodności. Oczekujemy, że unijne polityki będą patrzeć dalej i udzielać strategicznego wsparcia sektorowi. Możemy dostarczyć potrzebnych rozwiązań, rozwijając inteligentne i zrównoważone rolnictwo przy wykorzystaniu inwestycji i innowacji. Zobowiązaliśmy się do wniesienia wkładu w osiągnięcie neutralności klimatycznej w UE do 2050 r. poprzez zmniejszenie emisji, produkcję biopaliw, bioenergii i materiałów pochodzenia biologicznego oraz poprzez zwiększenie pochłaniaczy dwutlenku węgla w rolnictwie i leśnictwie za pomocą optymalizacji pochłaniania CO2 przez ekosystemy przy jednoczesnym zastępowaniu paliw kopalnych. Niemniej jednak zgodnie z art. 2 (b) porozumienia paryskiego produkcja żywności (i paszy) pozostaje głównym elementem.

Aby móc zmierzyć się z wyzwaniami, które stoją przed rolnictwem i podjąć na nowo dialog z unijnymi instytucjami, Copa i Cogeca zdefiniowały 7 priorytetów dla Komisji kolejnej kadencji oraz 4 elementy, które pozwolą rolnictwu wrócić do gry!

Siedem kluczowych obszarów działania UE na rzecz przyszłości unijnego rolnictwa

1. Pogodzenie łagodzenia zmiany klimatu, ochrony przyrody i produkcji żywności

Rolnicy, właściciele lasów oraz ich spółdzielnie zwiększyli swoje wysiłki, aby uwzględnić zrównoważoność w codziennie stosowanych praktykach, co wiązało się z kosztami. Istnieje potrzeba dalszego zapewniania zrównoważoności środowiskowej i społecznej. Europejscy rolnicy mogą spełnić te wymagania pod warunkiem, że ich konkurencyjność zostanie zachowana.

Dochody rolników w UE nadal wynoszą mniej niż połowę średniej płacy brutto w UE. Dlatego, ze względu na tendencje inflacyjne, stabilność gospodarcza powinna przesunąć się w górę na liście priorytetów politycznych. W związku z tym potrzebna jest poprawa pozycji europejskich rolników w łańcuchu żywnościowym. Można to zrobić poprzez:

  • Natychmiastowe zapewnienie naszym 9 milionom gospodarstw sprawiedliwego wynagrodzenia w ramach łańcucha żywnościowego i zadbanie o skuteczne wdrożenie w każdym państwie członkowskim dyrektywy dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych i jej odpowiedniego przeglądu.
  • Stworzenie i wdrożenie skutecznych derogacji w zakresie przepisów dotyczących konkurencyjności producentów zgodnie z art. 210a z jednolitej WOR, by zagwarantować, nagradzające za wyniki w zakresie zrównoważoności osiągane przez rolników i spółdzielnie, normy zrównoważoności sektorów.
  • Promowanie i zachęcanie do korzystania z krótkich łańcuchów dostaw i rolniczych sieci rynkowych, które okazały się być ważnym rynkiem zbytu dla rolników i korzystnym modelem dla konsumentów.

2. Zwiększenie konkurencyjności i zyskowności rolnictwa UE oraz utrzymanie jego potencjału produkcyjnego

Jesteśmy przekonani, że rolnictwo, ochrona przyrody i łagodzenie skutków zmiany klimatu mogą iść w parze. Doświadczenia z lat 2019-2024 pokazują, że aby tak było najważniejsze jest zapewnienie spójności polityki we wszystkich inicjatywach ustawodawczych oraz uznanie roli człowieka, gospodarki i bezpieczeństwa żywnościowego oraz nadanie takiego samego stopnia ważności wszystkim trzem filarom zrównoważoności.

  • Copa i Cogeca wzywają do stworzenia ustawy o odbudowie rolnictwa. Celem tej inicjatywy politycznej powinno być wzmocnienie żywotności społecznej i rentowności gospodarczej sektora rolnego, przy jednoczesnym zapewnieniu dostosowywania się do skutków środowiskowych i ich łagodzenia. Głównymi elementami ustawy powinny być: (1)Ochrona sektora rolnego taka sama jak unijna ochrona przyrody; (2) Prawna gwarancja dostępu do zasobów niezbędnych do prowadzenia działalności rolniczej i ich ochrona (np. ziemi, wody i energii).
  • Opracowanie bardziej wydajnych i elastycznych środków zarządzania rynkiem oraz ryzykiem. W obliczu zwiększonego i zróżnicowanego ryzyka rolnicy muszą mieć do dyspozycji zestaw funkcjonalnych, opłacalnych narzędzi zarządzania ryzykiem. Rzeczywista synergia między różnymi interwencjami i narzędziami WPR pomogłaby rolnikom zwiększyć ich odporność, lepiej radzić sobie z coraz bardziej ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi i lepiej dostosować się do zmian klimatu.

3. Przygotowanie transformacji pokoleniowej w rolnictwie

Zastępowalność pokoleń w rolnictwie będzie jednym z głównych wyzwań, przed jakimi stanie przyszła Komisja. Jest to temat, któremu rolnicy poświęcili wiele debat, powinien więc to być priorytet UE.

  • Copa i Cogeca wzywają Komisję do opracowania ambitnej i kompleksowej strategii UE w zakresie zastępowalności pokoleń w sektorze rolnym i w spółdzielniach rolniczych, w tym „społeczno-gospodarczej listy kontrolnej dla młodych rolników”, która powinna znaleźć się we wszystkich przyszłych przepisach dotyczących rolnictwa, klimatu i środowiska.
  • Oprócz wsparcia WPR trzeba zbadać inne środki skierowane do młodych rolników. Środki te powinny być realizowane wraz z programem dziedziczenia gospodarstw, by przyśpieszyć przejmowanie gospodarstw należących do starszych pokoleń przez młodych, również poprzez uwzględnienie atrakcyjnego dla wszystkich zaangażowanych stron wsparcia w zakresie współpracy lub zastępowalności pokoleń.

4. Poprawa zdrowia roślin oraz zdrowia i dobrostanu zwierząt poprzez wzmocnienie badań naukowych, innowacji oraz nowych technologii cyfrowych

W przyszłości rolnicy będą zmuszeni uprawiać rolę przy wykorzystaniu jeszcze mniejszej ilości zasobów naturalnych oraz poradzić sobie z dalszymi skutkami zmiany klimatu, jak nowe szkodniki czy choroby. Jednocześnie będziemy musieli ograniczyć emisje gazów cieplarnianych i utrzymać niezmieniony poziom wydajności produkcji na takim samym areale. Wszystkie te działania mają na celu zapobieganie dalszej degradacji gleby i wylesianiu. Z drugiej strony, ochrona zdrowia roślin i upraw (na produkcję żywności, roślin ozdobnych, nasion itp.) jest z zasady podstawą wszelkiej działalności rolniczej i praktyk rolnych w Unii Europejskiej, niezależnie od metody produkcji (konwencjonalnej, ekologicznej itp.). Rolnictwo cyfrowe jest bezprecedensową okazją do tworzenia wartości i możliwości biznesowych za pomocą rozwiązań opartych na danych. Należy ponadto wzmocnić odpowiednie rozwiązania genetyczne, robotyczne, cyfrowe i agronomiczne, by pogodzić produkcję rolną z ochroną środowiska.

  • Wszyscy rolnicy potrzebują koniecznie nowych substancji czynnych o mniejszym wpływie na środowisko i zdrowie, czy to chemicznych środków syntetycznych czy to substancji pochodzenia biologicznego, które powinny zostać dopuszczone. Przepisy w tym zakresie powinny zostać prędko opracowane i wdrożone podczas najbliższej kadencji Komisji.
  • UE musi zagwarantować proporcjonalne, oparte na dowodach naukowych ramy regulacyjne dotyczące roślin NGT, które powinny zostać wprowadzone na początku kolejnej kadencji. Innowacje w sektorze hodowli roślin należą do dźwigni, które umożliwią europejskiemu sektorowi rolnemu skuteczną transformację.
  • Sektor nawozów jest niezbędny do zagwarantowania globalnego bezpieczeństwa żywnościowego. Komunikat Komisji w sprawie dostępności i przystępności cenowej nawozów z 2022 roku był pierwszym krokiem we właściwym kierunku. W związku z tym Copa i Cogeca wzywają Komisję do opracowania strategii nawozowej, która zapewni strategiczną autonomię nawozową oraz przejrzystość na rynku UE, a także uzna rolę gospodarki o obiegu zamkniętym, w tym rozwiązań proponowanych przez gospodarstwa, jak RENURE (azot odzyskany z obornika) czy produkty pofermentacyjne.
  • Przegląd przepisów w zakresie dobrostanu zwierząt musi opierać się na badaniach naukowych oraz analizie wykonalności z uwzględnieniem wpływu tych zmian na handel, konkurencyjność oraz zapewniać odpowiedni okres przejściowy.
  • Copa i Cogeca wzywają do stosowania zasady ostrożności zanim powstaną odpowiednie ramy prawne, które będą uwzględniać aspekt etyczny, społeczny, środowiskowy, bezpieczeństwa żywności oraz aspekt ekonomiczny produktów wytwarzanych w laboratorium, a także do przeprowadzenia, przed ewentualnym wydaniem zgody, zrozumiałej oceny skutków.

5. Zwiększanie wkładu unijnych rolników w energię z odnawialnych źródeł oraz w biogospodarkę

  • Po rosyjskiej inwazji na Ukrainę jeszcze bardziej oczywistym stało się, że UE musi znaleźć alternatywne źródła energii i promować wykorzystanie lokalnych materiałów ze źródeł odnawialnych. Europejscy rolnicy, właściciele lasów i ich spółdzielnie mogą odegrać kluczową rolę w dalszym rozwoju biogospodarki w UE, w tym w rozwoju energii ze źródeł odnawialnych i zastępowaniu paliw i materiałów pochodzenia kopalnego.
  • Wszystkie unijne propozycje dotyczące zróżnicowania i wspierania dostaw energii powinny zawierać spójne podejście oparte na zasadzie technologicznej neutralności. Bioenergia/biopaliwa wytwarzane z roślin uprawnych/ biometan/biogaz w połączeniu z potencjałem gospodarstw do zdecentralizowanej produkcji energii z własnych odnawialnych źródeł odegrają kluczową rolę w unijnej produkcji energii.
  • Lasy zarządzane w sposób zrównoważony dostarczają surowce, które pozwalają na przejście z gospodarki opartej na surowcach kopalnych do biogospodarki o obiegu zamkniętym. UE musi wrócić do idei biogospodarki. Biogospodarka oparta na drewnie może przyczynić się do transformacji zainicjowanej w Europejskim Zielonym Ładzie bez uszczerbku dla celów w zakresie różnorodności biologicznej. W celu zagwarantowania pozytywnych rezultatów UE powinna skupić się na stworzeniu stabilnego otoczenia biznesowego dla inwestycji związanych z lasami i na dalszym wspieraniu właścicieli lasów w zrównoważonej gospodarce leśnej.
  • Sektor rolny ma strategiczne znaczenie, gdyż może dostarczyć zdecentralizowanych rozwiązań w zakresie energii wywodzących się z samego gospodarstwa. Na dachach gospodarstw i stodół można zainstalować panele lub wytwarzać energię wiatrową w gospodarstwie. Należy uwolnić ten potencjał za pomocą wsparcia inwestycyjnego, aby skorzystały na nim nasze społeczności wiejskie.

6. Przedsiębiorstwa spółdzielcze: wzmocnienie odporności i konkurencyjności tych działających w sektorze rolno-spożywczym oraz leśnym

Spółdzielnie rolnicze odgrywają kluczową rolę w naszych sektorach, a także przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju naszego społeczeństwa i gospodarki. Aby zwiększyć konkurencyjność przedsiębiorstw spółdzielczych w sektorze rolnym oraz umożliwić im wniesienie maksymalnego wkładu w zrównoważony wzrost, a także by nie zagrozić tworzonym przez nie pozytywnym efektom zewnętrznym:

  • Instytucje UE muszą uwzględnić konkretne potrzeby i elementy ładu przedsiębiorstw spółdzielczych z sektora rolnego.
  • Należy stworzyć i wdrożyć zaangażowane otoczenie polityczne oparte na dowodach naukowych i napędzane innowacjami, by w pełni uwolnić potencjał spółdzielni rolniczych dotyczący realizacji zrównoważonych projektów i dostarczania zrównoważonych produktów. Niezbędne jest wprowadzenie regulacji i programów wsparcia w obszarze wydajności energetycznej, działań w zakresie klimatu, infrastruktury cyfrowej i rozwoju, różnorodności biologicznej oraz działań środowiskowych.
  • Uznanie przedsiębiorstw spółdzielczych jako organizacji producentów na ich wniosek jest możliwe w ramach rozporządzenia o WOR. Byłoby to dodatkowym narzędziem wspierającym państwa członkowskie, w których spółdzielnie w sektorze rolno-spożywczym nie zrealizowały jeszcze pełni swojego potencjału

7. Inwestycje i innowacje w dynamiczne obszary wiejskie

Rolnicy, właściciele lasów i ich spółdzielnie odgrywają kluczową rolę w rozwoju gospodarczym i zapewnianiu spójności terytorialnej w UE. Ponieważ są podstawą tętniących życiem obszarów wiejskich, potrzebują odpowiednich warunków życia i pracy na obszarach wiejskich oraz dostępu do usług i edukacji. Obejmuje to również przyciąganie i wspieranie młodych rolników oraz rolniczek ogółem. Dynamiczne obszary wiejskie idą w parze z dostępem do podstawowych usług na rzecz mobilności, nauki, opieki nad najmłodszymi i nad seniorami, pomagają zachować odpowiednią sieć drogową.

  • Podczas kolejnej kadencji Parlamentu Europejskiego trzeba by przedstawić plan UE na rzecz infrastruktury wiejskiej, który wzmocniłby realizację długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich do 2040 roku. Aby to zrealizować, konieczne będzie przeprowadzenie wielu inwestycji infrastrukturalnych. Wymienione obszary będą mieć kluczowe znaczenie dla społeczności rolniczej: dekarbonizacja (budowa lub renowacja budynków, zakup elektrycznych samochodów, elektryfikacja procesów, tworzenie zakładów metanizacji, sprzęt rolniczy), zrównoważona transformacja (zmniejszenie ilości stosowanych produktów, eko-design, odzyskiwanie produktów ubocznych), cyfryzacja (Internet szerokopasmowy, automatyzacja, sztuczna inteligencja, robotyka) oraz transformacja systemów zbiórki (przechowywanie oraz narzędzia produkcyjne).
  • Potrzebna jest strategia, która będzie tworzyć i kreślić programy oraz cele pozwalające na poprawienie infrastruktury do irygacji, z której korzystają rolnicy. Konieczne jest ustalenie priorytetów w zakresie dostępu do wody wykorzystywanej do celów rolnych, zwłaszcza w kontekście coraz częstszych problemów z wodą w związku ze zmianami klimatu.

Cztery nadrzędne czynniki wspomagające przyszłość rolnictwa UE

Aby wdrożyć wymienione wyżej 7 kluczowych priorytetów, Copa i Cogeca określiły 4 czynniki w działaniu UE, które będą mieć decydujące znaczenie w zapewnianiu wsparcia społecznościom rolniczym za pomocą europejskich propozycji politycznych.

1. Odpowiedni budżet: Następny unijny budżet powinien lepiej odzwierciedlać ambicje UE w zakresie rolnictwa

  • Potrzebujemy przede wszystkim silnej WPR oraz budżetu po 2027 roku dostosowanego do rosnących potrzeb sektora. Równocześnie trzeba będzie wydzielić pewne fundusze spoza WPR. O ile prawdą jest, że budżet WPR stanowi około 1/3 budżetu unijnego, to jeśli spojrzymy na PKB, rolnictwo wykorzystuje 0,4% PKB, podczas gdy jego wkład w PKB jest trzykrotnie wyższy (około 1,3% PKB UE w 2022 r.). Ponadto, jeśli Ukraina (i/lub inne kraje) stanie się członkiem UE, doprowadzi to do znacznego wzrostu (o co najmniej 30%) unijnej wykorzystywanej powierzchni użytków rolnych, co oznacza że konieczne będzie zwiększenie finansowania. Ewentualne przystąpienie państw kandydujących przyniesie kluczowe wyzwania dla całego europejskiego systemu rolnego, który to odczuje zarówno pod względem finansowym, jak i produkcyjnym. W tej perspektywie ważne jest stworzenie środków ochronnych i zagwarantowanie odpowiedniego okresu przejściowego w celu zapewnienia, że WPR będzie dysponowała odpowiednimi instrumentami reagowania na potrzeby rynku.
  • W okresie 2019-2024 polityki dotyczące rolnictwa i leśnictwa, wywodzące się z Zielonego Ładu, nie zostały poddane kompleksowej ocenie skumulowanych skutków odczuwalnych na poziomie gospodarstwa ani badaniom dotyczącym ich wykonalności z uwzględnieniem ewentualnych wąskich gardeł. Na początku kolejnej kadencji Copa i Cogeca wzywają nowo wybraną Komisję do przeprowadzenia globalnej oceny skutków polityk rolnych wywodzących się z Zielonego Ładu oraz ich skutków finansowych. Oceny te i wynikające z nich wnioski muszą być warunkiem wstępnym dla dalszych inicjatyw związanych z rolnictwem, aby nie błądzić po omacku i zagwarantować spójność polityk, jednocześnie wspierając realizację celów WPR.
  • Rozumiemy, że potrzeby budżetowe UE są liczne, ale wspieranie dodatkowych działań/polityk nie powinno odbywać się kosztem budżetu WPR. Wręcz przeciwnie, potrzeba więcej synergii z innymi funduszami. Wyraźnym tego przykładem są obecne propozycje dotyczące rolnictwa węglowego, prawa o odbudowie zasobów przyrodniczych oraz gleby.

2. Zapewnienie polityki handlowej spójnej z ambicjami dla wewnętrznego rynku

  • Zagwarantowanie uczciwego handlu zapewniającego wzajemność norm produkcji ma kluczowe znaczenie przede wszystkim dla zapobiegania ucieczce zrównoważoności bez uszczerbku dla unijnej produkcji oraz przy zapewnieniu przejrzystości dla konsumentów. Oczekujemy sprawiedliwego traktowania na szczeblu międzynarodowym w obliczu surowszych ograniczeń w zakresie upraw oraz wyższych standardów produkcji.

3. Analiza wykonalności wszystkich propozycji dotyczących rolnictwa

  • Ze względu na coraz bardziej przekrojowy charakter europejskich polityk w zakresie rolnictwa, wszelkie nowe inicjatywy Komisji powinny, zgodnie z zasadami lepszego stanowienia prawa, zawierać ocenę skutków, w tym sekcje dotyczące 1) wykonalności i konieczności; 2) wpływu na produkcję, ziemię i obszary wiejskie; 3) wpływu na zastępowalność pokoleń; oraz 4) oceny implikacji finansowych.

4. Komisarz ds. rolnictwa i obszarów wiejskich powinien pełnić kluczową rolę wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej

  • Nominacji tej powinno towarzyszyć przyznanie odpowiednich zasobów (ludzkich i finansowych) zgodnie ze strategicznym zadaniem, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i przystępności cenowej żywności. Tak samo ważną rolę należy przyznać Komisji ds. Rolnictwa Parlamentu Europejskiego oraz ministrom rolnictwa, którzy powinni mieć kompetencje w zakresie wszelkich inicjatyw związanych z łańcuchami rolno-spożywczymi. I odwrotnie, nie uważamy, że DG ds. Żywności będzie właściwą instytucjonalną odpowiedzią, żeby poprawić strategiczne miejsce rolnictwa.
  • Aby utrzymać kontakt między Komisją Europejską a społecznością rolniczą, konieczne jest prowadzenie ciągłego strategicznego dialogu, który pozwoli na otrzymanie z terenu komentarza dotyczącego poszczególnych przedstawianych propozycji. Copa i Cogeca wzywają więc do zwiększenia zasobów grup dialogu obywatelskiego w celu umożliwienia odpowiedniego i przejrzystego udziału rolników w pracach ustawodawczych i przygotowaniach do nich.
  • Jeśli chodzi o działania na poziomie unijnych instytucji, to Zielony Łady dla rolnictwa był swoistym tsunami, któremu towarzyszyły prowadzone naprędce konsultacje i przepychanie propozycji. W kadencji 2024-2029 wzywamy do tworzenia mniejszej liczby regulacji ale lepszej jakości oraz zagwarantowania wystarczającej ilości czasu na przeprowadzenie konsultacji publicznych i zebranie przez Komisję informacji zwrotnych na temat oceny skutków. Nowe przepisy muszą udostępnić rolnikom i spółdzielniom rolniczym narzędzia niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego i energetycznego w UE oraz równoczesnego przejścia na zrównoważone systemy żywnościowe.