W dniu 16 października 2023 roku w Sekretariacie Copa-Cogeca odbyło się posiedzenie grupy roboczej „międzynarodowe aspekty w rolnictwie”.
W porządku obrad znalazły się tematy związane z aktualnymi negocjacjami umów handlowych prowadzonych aktualnie przez Komisję Europejską oraz zaburzenia na rynku unijnym w związku z napływem towarów z Ukrainy.
Z ramienia ZZR Samoobrona w zebraniu wziął udział przewodniczący związku Marek Duszyński.
Odnośnie kwestii wymiany handlowej z Ukrainą przewodniczący ZZR Samoobrona potwierdził, że decyzja Komisji Europejskiej z 15 września o nieprzedłużeniu zakazu importu z Ukrainy wybranych produktów rolno-spożywczych jest rozczarowująca i niezrozumiała. Komisja Europejska dostrzega poprawę sytuacji i wysiłki państw na rzecz udrożnienia tranzytu tych produktów, jednak nie przedłuża specjalnych środków, które okazały się skuteczne. Od lutego do czerwca br. tranzyt zboża z Ukrainy przez Polskę wzrósł ponad dwukrotnie (z 114 do 262 tys. ton) i te wartości cały czas rosną. Przed wprowadzeniem zakazu importu średni miesięczny tranzyt przez korytarze solidarnościowe wynosił 2,4 mln ton, a po wprowadzeniu zakazu jest to ok. 3,4 mln ton. Dla wywiezienia ukraińskich produktów potrzebujemy przepustowości ok. 4,5 mln ton miesięcznie i cel ten jest osiągalny. Wprowadzanie przez Polskę zakazu było konieczne. Ogromny wzrost importu zbóż i nasion oleistych do Polski na przełomie 2022 i 2023 roku doprowadził do poważnych zaburzeń rynkowych. Dotyczyło to szczególnie południowo-wschodniej Polski. Część podmiotów skupujących zboża zawiesiło lub ograniczyło skup krajowego zboża, ponieważ magazyny były przepełnione. Należy zrobić wszystko, aby uniknąć sytuacji z wiosny 2023 r., kiedy to w państwach graniczących z Ukrainą dochodziło do protestów rolniczych. Polska i inne kraje UE graniczące z Ukrainą wielokrotnie prezentowały stanowisko, że środki zapobiegawcze powinny być kontynuowane przynajmniej do końca bieżącego roku, z możliwością modyfikacji ich zakresu towarowego. Decyzja Komisji o nieprzedłużeniu środków zapobiegawczych groziła ponownym załamaniem rynku zbóż w naszym kraju, niepokojami społecznymi, problemami ze zbytem tegorocznych zbiorów i brakiem miejsca w magazynach na krajowe, wysokie zbiory kukurydzy. W tej sytuacji Rząd RP zdecydował o utrzymaniu zakazu importu do Polski, bez przeszkód dla możliwości tranzytu. Zagadnieniem najważniejszym dla Polski jest obecnie zbudowanie skutecznych mechanizmów służących przewożeniu produktów ukraińskich przez terytorium UE do krajów trzecich. Zboże z Ukrainy powinno trafiać do państw, do których trafiało przed rozpoczęciem rosyjskiej agresji, w tym do tych najbardziej potrzebujących, a nie na rynki państw ościennych. Konieczne jest zbudowanie narzędzi prawnych, finansowych oraz infrastrukturalnych, które nie mogą mieć charakteru wyłącznie doraźnego. Potrzebujemy trwałych rozwiązań, także na czas po ewentualnej akcesji Ukrainy do UE. Celem utrzymania, a nawet zwiększenia drożności korytarzy solidarnościowych oraz wzmocnienia alternatywnych szlaków logistycznych w eksporcie produktów rolnych z Ukrainy Polska porozumiała się z Litwą co do możliwości przeniesienia kontroli SPS pasz niezawierających tkanek pochodzenia zwierzęcego oraz zbóż na cele paszowe i konsumpcyjne z granicy polsko-ukraińskiej do portów litewskich.
Od 2 maja do 15 września br. obowiązywały przepisy rozporządzeń Komisji Europejskiej, na podstawie których zakazany był import z Ukrainy do Polski, Słowacji, Węgier, Bułgarii, Rumunii wybranych zbóż i nasion oleistych (tranzyt do innych krajów UE i poza UE był dozwolony). Pomimo starań Polski i pozostałych przyfrontowych krajów członkowskich UE o przedłużenie tych przepisów, Komisja Europejska podjęła decyzję o ich nieprzedłużaniu po 15 września. W związku z tym, 16 września weszło w życie rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii wprowadzające zakaz przywozu z Ukrainy do Polski pszenicy, kukurydzy, rzepaku, słonecznika oraz niektórych produktów ich przetwórstwa.
W kwestii skargi wniesionej przez Ukrainę na forum WTO
Zainicjowana przez Ukrainę procedura rozstrzygania sporów na forum WTO powinna zakończyć się na etapie konsultacji. Liczymy na konstruktywne i pragmatyczne podejście strony ukraińskiej do tej sprawy. Porozumienie osiągnięte w drodze konsultacji jest zawsze preferowane i powinno być naszym wspólnym celem. Pełna procedura rozstrzygania sporów może być długotrwała, co opóźniłoby rozwiązanie problemu podczas gdy potrzebujemy szybkich i skutecznych działań.
18 września Ukraina zwróciła się do Polski o konsultacje w ramach procedury WTO rozstrzygania sporów, w związku z wprowadzonym przez Polskę zakazem importu. Podobne wnioski zostały skierowane do HU i SK. W kontaktach ze stroną ukraińską w tej sprawie kraje członkowskie UE są reprezentowane przez Komisję Europejską. Komisja przyjęła wniosek o konsultacje ze stroną ukraińską, ale ich termin nie został jeszcze wyznaczony. Komisja Europejska poprosiła Polskę o przekazanie wszelkich informacji i argumentów dotyczących polskiego zakazu, które wykorzysta w przygotowaniu stanowiska na rozmowy ze stroną ukraińską. Sprawę prowadzi Ministerstwo Rozwoju i Technologii, z którym MRiRW ściśle współpracuje.
Ogólna sytuacja rynkowa
1) RYNEK OWOCÓW I WARZYW
- W 2023 r. problemem był nadmierny import z Ukrainy przede wszystkim owoców miękkich mrożonych. Nadmierna podaż na rynku mrożonych owoców miękkich negatywnie wpłynęła na sytuację rynkową w kraju i skutkowała spadkiem cen. Cena kilograma malin do przetwórstwa była 3-krotnie niższa niż w 2022 r.
- W 2022 r. zanotowano 6% wzrost importu mrożonych owoców miękkich do Polski (138 tys. ton). W tym okresie z Ukrainy sprowadzono łącznie 44,9 tys. ton mrożonych owoców, tj. o 21% więcej niż w 2021 r. Import mrożonych malin z Ukrainy wzrósł o blisko 1/3 r/r i stanowił 77% całkowitego wolumenu importu (tj. 22,2 tys. ton). Przywóz mrożonych porzeczek czarnych z Ukrainy wyniósł 1,26 tys. ton wobec 22 ton w 2021 r. Udział importu tego asortymentu z Ukrainy w ogólnym imporcie wyniósł 73%. Import ukraińskich truskawek mrożonych do Polski wzrósł o 23% r/r. i wyniósł 3,4 tys. ton.
- W okresie I-VII 2023 r. zanotowano wzrost importu mrożonych malin, który wyniósł 15,7 tys. ton (+55% r/r), przy czym z Ukrainy przywieziono 10,7 tys. ton, co stanowiło 68% importu mrożonych malin ogółem. Import z Ukrainy wzrósł o 118% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. W pierwszych siedmiu miesiącach br. zmniejszył się natomiast przywóz mrożonych truskawek i mrożonych porzeczek czarnych. Import mrożonych truskawek wyniósł 19,5 tys. ton (spadek o 34% r/r), w tym z Ukrainy 1,0 tys. ton (spadek o 61% r/r). Import mrożonych porzeczek czarnych wyniósł 142 tony (spadek o 67% r/r), w tym z Ukrainy 76 ton (spadek o 75% r/r).
- Szacuje się, że zbiory jabłek wyniosą ok. 3,8 mln, mniej prawie o 10% w porównaniu z 2022 r. Jest duże zainteresowanie jabłkiem przemysłowym ze strony zakładów przetwórczych. Nie ma zapasów przetworów z jabłek, przede wszystkim zagęszczonego soku jabłkowego.
- W 2022 r. zaobserwowano wzrost importu zagęszczonego soku jabłkowego z Ukrainy z 5,7 tys. ton w 2021 r. do 37,3 tys. ton. Duży import taniego koncentratu z Ukrainy mógłby spowodować np. niższy popyt na polskie jabłka lub niższe ceny. Ze względu na dobre możliwości eksportowe w 2022 r. taka sytuacja nie miała miejsca.
- W pierwszych siedmiu miesiącach 2023 r. import koncentratu soku jabłkowego jest niższy o 40% rok do roku (6,5 tys. ton wobec 11,1 tys. ton). Trwa sezon zbiorów jabłek, trudno więc ocenić jak będzie kształtowała się sytuacja na rynku w tym sezonie.
- Eksport koncentratu soku jabłkowego (w okresie I-VII 2023 r.) wyniósł ogółem 162 tys. ton, tj. o niespełna 1% mniej r/r, z czego 70% trafiło na rynki UE. Utrzymuje się dobra koniunktura eksportu koncentratu soku jabłkowego do USA.
- W 2022 r. Ukraina stała się czołowym odbiorcą podstawowych gatunków polskich warzyw – łączny eksport kapusty, marchwi i cebuli wyniósł 103,1 tys. ton wobec 2,6 tys. ton w 2021 r. Największy udział miała cebula, której eksport do Ukrainy w 2022 r. wyniósł 56,2 tys. ton (w 2021 r. – 2,5 tys. ton).
2) RYNEK ZBÓŻ I RZEPAKU
- Trwają zbiory kukurydzy. GUS przewiduje, że zbiory te mogą być wysokie ok. 8,7 mln ton (w stosunku do rekordowych 8,5 mln ton w roku ubiegłym). Problemem producentów rolnych są bardzo niskie ceny w skupie mokrej kukurydzy tj. w granicach 350-500 zł/t, podczas gdy w ubiegłym roku ceny dochodziły do 900 zł/t – wówczas jednak były historycznie wysokie.
- Jednocześnie wiele firm, które skupowały kukurydzę mokrą w 2022 r. jest w złej kondycji finansowej na skutek skokowego spadku cen kukurydzy w trakcie ubiegłorocznych żniw i braku możliwości sprzedaży kukurydzy bez straty. Przeciąga się korespondencja z Komisją Europejską, aby zaakceptowała pomoc krajową dla tych firm. W przypadku ograniczenia skupu kukurydzy mokrej w czasie tegorocznych żniw, rolnicy będą mieli problem ze sprzedażą ziarna.
- Od momentu wprowadzenia zakazu importu ukraińskich zbóż i rzepaku, tranzyt przez Polskę ww. produktów z tego kierunku zwiększył się ponad dwukrotnie i wynosi miesięcznie ok. 250 tys. ton. Oznacza to, że część wcześniejszego ukraińskiego eksportu do Polski została zagospodarowana poprzez tranzyt. Przywrócenie możliwości importu do Polski spowodowałoby powrót do lawinowego przywozu ww. produktów do kraju i załamanie rynku, zwłaszcza że w kraju trwają żniwa kukurydziane, a Polska nadal odczuwa wpływ wcześniejszego przywozu z Ukrainy.
3) RYNEK WIEPRZOWINY
- Dane za okres I-V 2023 r. wskazują na spadek produkcji wieprzowiny w UE-27 o 8,8% r/r. W ujęciu wagowym produkcja obniżyła się we wszystkich państwach członkowskich, z czego aż w ośmiu krajach co najmniej o 10% (skrajnie ostry spadek odnotowano w Danii -20,9%; w Niemczech 9,6%, natomiast w PL wyniósł on – 6,0%). Od lipca na unijnym i krajowym rynku trwa korekta cen, przy czym nadal są one wyższe niż w 2022 r. (tusze klasa E +9,0% r/r, prosięta +34,3% r/r). Na rynkach światowych spada konkurencyjność unijnej wieprzowiny, z uwagi na podaż tańszego mięsa z Brazylii i USA. KE przewiduje, że produkcja wieprzowiny w UE będzie nadal spadać. Jednakże nie powinien to być już tak duży spadek jak dotychczas, gdyż marże producentów zaczynają rosnąć.
- W krótkoterminowej prognozie z lipca br. KE przewiduje spadek produkcji wieprzowiny w UE w 2023 r. na poziomie 5,5%.
- Wg prognoz Komisji konsumpcja wieprzowiny w 2023 r. obniży się o 4,5% r/r , a unijny eksport wieprzowiny będzie mniejszy w relacji rocznej o ok. 12%.
- Cena trzody chlewnej – w tygodniu 18 – 24 września br., za żywiec wieprzowy płacono średnio 8,19 zł/kg, tj. o 4,9% więcej niż miesiąc wcześniej i o 4,0% więcej niż przed rokiem.
4) RYNEK WOŁOWINY
- Maleje podaż na krajowym i unijnym rynku wołowiny. W I. półroczu 2023 r. uboje bydła ogółem w UE w relacji rocznej obniżyły się w tonach o -3,7%, a w Polsce o -2,2%. Spadek ubojów u największych producentów wołowiny w UE: Francja -2,2%, Niemcy (-1,2%), Włochy -19,3%, Hiszpania -4,2% i IE -0,9% (Polska – 6. miejsce w UE).
- Komisja Europejska podkreśla, że notowany spadek produkcji w skali unijnej ma charakter strukturalny. W II. półroczu 2023 r. Komisja oczekuje wzrostu ubojów w skali UE, nie tylko z uwagi na sezon grillowy, ale również z uwagi na spadek cen pasz.
- W sierpniu 2023 r. opłacalność produkcji żywca rzeźnego w Polsce mierzona relacją cen żywca do cen pasz była wyższa względem czerwca i lipca 2023 r.
- Ceny bydła: w 38. tygodniu 2023 r. (18-24 września) średnia cena bydła w wadze żywej wyniosła 9,75 zł/kg, tj. -0,4% t/t, -2,7% m/m, -11,0% r/r. W tym okresie średnia cena tusz wołowych w Polsce była niższa względem unijnej o -8,3%.
5) RYNEK DROBIU
- W Polsce w 2023 r. przewiduje się wzrost produkcji drobiu o 3% (szacunek IERiGŻ).
- Po wzroście cen brojlerów kurczęcych od stycznia do marca 2023 r., od kwietnia br. notowany jest ich niewielki, ale systematyczny spadek. W sierpniu br. średnia miesięczna cena skupu kurcząt typu brojler ukształtowała się na poziomie 5,36 zł/kg.
- Z dniem 30 września br. ARiMR zakończył realizuje wsparcia w związku z ustanowieniem nadzwyczajnych środków wspierania rynku w sektorach jaj i mięsa drobiowego w Polsce. Wsparcie obejmowało 27 kategorii strat rynkowych z budżetem prawie 159 mln zł. Było udzielane producentom żywca drobiowego i jaj, których gospodarstwa znajdowały się strefach ochronnych, utworzonych w związku z wystąpieniem ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków.
- W I półroczu 2023 roku odnotowano dalszy wzrost eksportu mięsa drobiowego. Zwiększający się wolumen i wartość importu mięsa drobiowego jest nadal marginalny w zestawieniu z eksportem tego rodzaju mięsa.
- Ceny skupu kurcząt typu brojler – w tygodniu 18 – 24 września br., średnia cena skupu kurcząt typu brojler wynosiła 5,21 zł/kg, co oznaczało, że była niższa o 2,7% niż miesiąc wcześniej i o ponad 15% w stosunku do analogicznego tygodnia ubiegłego roku.
6) RYNEK JAJ
- Od kwietnia do sierpnia notowano spadek cen jaj na rynku UE. Na przełomie sierpnia – września odnotowano wyhamowanie tych spadków, a w 36. tygodniu średnia tygodniowa cena wyniosła 211,99 EUR/100kg, (+12,4% r/r). Wg danych za okres I-V 2023 r. eksport jaj z UE spadł w ujęciu ilościowym o 10,9%, rosnąc wartościowo o 50,0%. Import jaj do UE wzrósł natomiast znacząco, zwłaszcza z Ukrainy, która stała się głównym ich dostawcą na rynek UE. Miesięczny przywóz jaj z UA do UE w okresie maj-czerwiec 2023 r. kształtował się na poziomie ok. 4300 ton i realizowany był głównie przez Łotwę, Polskę, Niderlandy, Czechy i Włochy.
- Ceny sprzedaży jaj spożywczych (w zakładach pakowania) – w tygodniu 18 – 24 września br. średnia cena sprzedaży jaj spożywczych kat. M (chów klatkowy) wynosiła 49,06 zł/100szt., co oznaczało, że cena ta była wyższa o 5,3% niż miesiąc wcześniej i o ponad 7% niższa w porównaniu do analogicznego tygodnia ub.r.
7) RYNEK MLEKA
- W lipcu 2023 r. skup mleka wzrósł +0,7% r/r, tj., +82 tys. ton; unijny skup mleka wzrósł 8. miesiąc z rzędu. W tym okresie odnotowano wzrost w 16 p.cz. W ujęciu % największe wzrosty dotyczyły EE +8,5%, RO +7,4%, CY +7,2%, a spadki HR -8,5%, MT -8,5%, EL -6,5%. Ilościowo, 3 p.cz. z największymi wzrostami: DE +58 tys. ton, PL +23 tys. ton oraz NL +21 tys. ton, a spadkami: FR -57 tys. ton, IT -10 tys. ton, HU -4 tys. ton. W okresie styczeń-lipiec 2023 r. skup mleka wzrósł w 14 p.cz.; największe procentowe wzrosty: EE +6,8%, RO 11,4%, BG +6,7%, CY 7%, procentowo spadki były najgłębsze w 3 p.cz.: HU -4,2%, HR -6,2%, MT -5%. W odniesieniu do większych producentów mleka, skup mleka wzrósł w DE +2,6%, NL +2,9%, PL +2,1%, ale spadł we FR -2,3%, IT -1,1%, IE – 0,8%. Stabilizacja w ES.
- Od początku roku systematycznie spada cena skupowanego mleka w UE, niemniej wydaje się, że cena skupowanego mleka w lipcu 2023 r. osiągnęła najniższy już poziom w tym roku, przynajmniej na poziomie unijnym. W lipcu 2023 r. unijna cena skupowanego mleka ukształtowała się na poziomie 43,7 euro/100 kg, tj. -1,3% m/m, -14,4% r/r, +20,2% względem średniej 5-letniej. W stosunku do czerwca 2023 r. ceny skupowanego mleka wzrosły się w 6 p.cz., tj. w EL, FR, CY, MT, RO i SE; stabilizacja w NL. Względem średniej 5-letniej ceny obniżyły się jedynie w przypadku SE -4%. Najwyższe ceny względem średniej 5-letniej odnotowały: ES +51,1%, HR +44,3%, PT +43,8%, RO +33,7% i IT +31,3%. W 7 p.cz. w lipcu 2023 r. średnia cena skupu mleka była wyższa w relacji rocznej, a w 8 p.cz. – BE, DK, IE, LV, LT, NL, SE i DE – ceny były niższe od -24% do -33,5%. Prognoza ceny na sierpień 2023 r.: 34,6 euro/100 kg -0,4% m/m. Cena skupu mleka w UE, w porównaniu z cenami w USA i NZ, nadal pozostaje na bardzo wysokim, znacząco wyższym poziomie.
- Cena skupu mleka – od stycznia br. średnia cena skupu mleka w Polsce spada i w sierpniu br. wyniosła 1,86 zł/kg, czyli była o 0,8% niższa w porównaniu z lipcem br. i o 22,6% w stosunku do sierpnia ubiegłego roku.
- Mleko odtłuszczone w proszku (OMP) – w tygodniu 18 września – 24 września br. średnia cena OMP wynosiła 11,10 zł/kg. Odtłuszczone mleko w proszku było tańsze o 0,3% niż miesiąc wcześniej, natomiast o 38% tańsze niż w analogicznym okresie ub.r.
- Masło w blokach – w trzecim tygodniu września br. masło kosztowało 21,03 zł/kg. Było droższe o 6,2% niż miesiąc wcześniej, natomiast o 35,2% tańsze niż rok temu.
- Ceny serów dojrzewających – w tygodniu 18 września – 24 września br., ser Edamski kosztował 20,39 zł/kg. Oznaczało to wzrost ceny o 8,2% w porównaniu z ceną sprzed miesiąca oraz spadek o 16,6% w porównaniu z analogicznym tygodniem ubiegłego roku. Natomiast w tym samym okresie ser Gouda kosztował średnio 21,52 zł/kg, Cena ta była wyższa o 2,5% niż miesiąc wcześniej, natomiast o 12,7% niższa w porównaniu z analogicznym tygodniem 2022 roku.
8) RYNEK CUKRU
- Stan upraw buraków cukrowych
Sytuacja na plantacjach z burakami cukrowymi jest zróżnicowana. Najlepiej plantacje wyglądają w województwie lubelskim, na Dolnym Śląsku, w województwie pomorskim i części zachodnio-pomorskiego. Znacznie gorzej jest na Wielkopolsce, w województwie łódzkim, mazowieckim i na południu Kujaw. Tam susza mocno dała się we znaki i buraki (jak do tej pory) po sierpniowych deszczach nie nadrobiły tego, co straciły w czerwcu i części lipca. Chwościk w tym roku wszedł na plantacje dosyć późno, także może nie będzie miał tak negatywnego wpływu jak 2 lata temu. Wymaga to jednak wzmożonego monitoringu.
Wg informacji KZPBC, na dzień dzisiejszy plony są niskie i niestety zawartość cukru również. Jednak tak zwykle jest na początku kampanii, kiedy burak nie ma dojrzałości technologicznej. Same warunki do zbioru są dobre.
- Kampania cukrownicza 2023/24
Rozpoczęła się kampania cukrownicza 2023/24. 28 sierpnia 2023 r. krojenie buraków rozpoczęły cukrownie w Glinojecku i Miejskiej Górce.
Jeżeli chodzi o powierzchnię uprawy buraków w Polsce w sezonie 2023/24 to jest ona znacznie większa niż w zeszłym sezonie. Zasianych zostało 265,2 tys. ha buraków (wzrost o 42,5 tys. ha r/r, tj. wzrost o 19% r/r, przy czym należy pamiętać, że w ubiegłym sezonie powierzchnia uprawy buraków w Polsce była najniższa od 2017 r.). Wg szacunków KZPBC średni plon buraków będzie niższy niż w 2022 r. Wyniesie ok. 61 t/ha (rok temu było to 63,51 t/ha). Polaryzację buraków trudniej oszacować, średnio wydaje się, że będzie to 16 – 16,5%. Jednak więcej będzie można powiedzieć na początku października. Produkcja cukru w Polsce może wynieść 2,3 mln t (w poprzedniej kampanii wyprodukowano 2,0 mln t cukru, a zatem produkcja cukru wzrośnie o 15% r/r). Polska jest trzecim co do wielkości producentem cukru w UE i jednocześnie dużym eksporterem netto cukru. Nasz kraj produkuje rocznie więcej o ok. 300-600 tys. ton cukru niż wynosi zapotrzebowanie krajowe.
Obawy uczestników rynku dotyczące napływu do Polski cukru z Ukrainy
Zarówno producenci cukru, jak i plantatorzy buraków cukrowych obawiają się napływu do Polski cukru z Ukrainy po 15 września br. (w okresie 5.06.-15.09.2023 r. obowiązywał wprowadzony przez Ukrainę zakaz eksportu cukru). Przed liberalizacją warunków handlu z Ukrainą bezcłowy kontyngent taryfowy dotyczący przywozu do UE cukru z Ukrainy wynosił 20 070 ton/rok.
W związku z obawami uczestników rynku rozważana będzie kwestia ewentualnego wystąpienia do KE o zastosowanie klauzuli ochronnej z art. 4 ust 1 rozporządzenia PE i Rady 2023/1077 w stosunku do cukru importowanego z Ukrainy celem przywrócenia warunków taryfowych (tj. kontyngentów taryfowych TRQ) zgodnych z Układem o stowarzyszeniu UE-Ukraina.
Czytaj więcej
